ÖZEL EĞİTİMDE BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI (BEP) HAZIRLAMA
Giriş
Özel eğitim, bireyin yetersizliği ya da üstün yetenekliliği nedeniyle standart eğitim programlarının yetersiz kaldığı durumlarda, bireysel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak geliştirilen, bireyin eğitimini en üst düzeye çıkarmayı amaçlayan bir eğitim sürecidir. Bu sürecin temel taşlarından biri ise Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı’dır (BEP). BEP, özel gereksinimli bireylerin eğitsel ihtiyaçlarını belirlemek, bu ihtiyaçlara yönelik hedefler oluşturmak ve hedeflere ulaşmayı sağlayacak öğretim yöntemleri ile destek hizmetlerini planlamak amacıyla hazırlanan yazılı bir plandır. BEP, sadece akademik değil, aynı zamanda sosyal, duygusal, davranışsal ve motor beceriler gibi bireyin tüm gelişim alanlarını kapsar.
BEP'in Yasal Dayanağı
Türkiye’de BEP hazırlanması ve uygulanması Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yürürlüğe konulan çeşitli yönetmelik ve genelgelerle düzenlenmiştir. 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 2006 tarihli Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği ve 2018 tarihli Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, BEP’in yasal temelini oluşturur. Bu düzenlemelere göre her özel gereksinimli birey için BEP hazırlanması zorunludur. Bu plan, bireyin eğitsel gereksinimlerine özel olarak belirlenmiş hedefler içerir ve bu hedeflere ulaşmak için izlenecek yolları açıklar.
BEP’in Amacı
BEP’in temel amacı, özel gereksinimli bireyin gelişimini en üst düzeye çıkaracak bireyselleştirilmiş öğretim sürecini planlamaktır. Standart müfredat çerçevesinde hedeflere ulaşmakta zorlanan bireylerin güçlü ve zayıf yönlerini dikkate alarak yapılandırılan BEP, bireyin potansiyelini ortaya çıkarmaya odaklanır. Aynı zamanda öğretmenlere, ailelere ve diğer paydaşlara öğrencinin gelişimi için ortak bir yol haritası sunar.
BEP Ekibi ve Görevleri
BEP’in etkili bir şekilde hazırlanabilmesi için bir ekip çalışması gereklidir. Bu ekip genellikle şu kişilerden oluşur:
Özel eğitim öğretmeni
Sınıf öğretmeni
Rehber öğretmen (psikolojik danışman)
Okul yöneticisi (idareci)
Aile bireylerinden en az biri
Gerekli durumlarda fizyoterapist, dil-konuşma terapisti, iş-uğraşı terapisti gibi destek hizmet uzmanları
BEP ekibinin her üyesi, bireyin gelişiminde ve öğrenmesinde etkili olacak şekilde bilgi ve deneyimlerini paylaşır. Aile, çocuğunu en iyi tanıyan birey olarak sürecin merkezinde yer alırken, öğretmenler bireyin öğrenme durumları hakkında bilgi sağlar. Rehber öğretmen, psikososyal değerlendirmelerde bulunur ve destekleyici stratejiler geliştirir.
BEP Hazırlama Süreci
BEP hazırlama süreci birkaç aşamadan oluşur. Bu aşamalar aşağıda sıralanmıştır:
1. Bireyin Değerlendirilmesi
BEP’in hazırlanabilmesi için öncelikle bireyin gelişimsel, akademik, sosyal ve davranışsal yönleriyle kapsamlı bir değerlendirmeye tabi tutulması gerekir. Bu değerlendirme sürecinde formal (standart testler, performans değerlendirmeleri) ve informal (gözlem, görüşme, anekdot kayıtları) araçlar kullanılır. Amaç, bireyin mevcut yeterlilik düzeyini belirlemektir.
2. Mevcut Performans Düzeyinin Belirlenmesi
BEP’in en kritik bölümlerinden biri, öğrencinin mevcut performans düzeyidir. Bu bölümde bireyin neyi yapabildiği, neyi öğrenmeye hazır olduğu açık ve somut ifadelerle belirtilmelidir. Bu açıklamalar, öğretim hedeflerinin belirlenmesinde yol göstericidir.
3. Uzun ve Kısa Dönemli Hedeflerin Belirlenmesi
BEP’in temel bileşenlerinden biri, bireyin mevcut performans düzeyine uygun hedeflerin belirlenmesidir. Hedefler SMART ilkelerine (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound – Özgül, Ölçülebilir, Ulaşılabilir, İlgili ve Zamanlı) uygun olarak oluşturulmalıdır. Örneğin: "Ahmet, verilen 5 kelimelik listeden en az 4 kelimeyi doğru yazabilecek." ifadesi ölçülebilir ve somut bir hedeftir.
Uzun dönemli hedefler genel gelişim amacını tanımlarken, kısa dönemli hedefler bu amaca ulaşmak için atılması gereken ara adımları içerir.
4. Öğretim Yöntem ve Tekniklerinin Seçilmesi
Belirlenen hedeflere ulaşmak için hangi öğretim yöntemlerinin ve materyallerinin kullanılacağı planlanır. Bu süreçte görsel materyaller, somut araçlar, bire bir öğretim, eşli öğretim, model olma gibi teknikler tercih edilebilir. Yöntemler bireyin öğrenme stiline ve yetersizlik türüne göre farklılık gösterebilir.
5. Destek Hizmetlerin Belirlenmesi
Bireyin eğitsel gereksinimlerini karşılamak için gerekli olan destek hizmetler bu bölümde belirtilir. Rehberlik, fizyoterapi, dil ve konuşma terapisi, sosyal hizmetler gibi alanlar bu kapsamdadır. Destek hizmetlerin sıklığı ve süresi planlanmalıdır.
6. Uygulama ve İzleme
Hazırlanan BEP öğretim sürecinde uygulanır. Uygulama sürecinde öğrencinin gelişimi düzenli olarak izlenmeli, gözlem formları, performans değerlendirme çizelgeleri ve kayıtlar tutulmalıdır.
7. Değerlendirme ve Güncelleme
BEP, bireyin gelişimine göre esnek bir şekilde revize edilmelidir. Belirli aralıklarla (genellikle üç ayda bir veya dönemlik olarak) yapılan değerlendirmeler sonucunda hedefler güncellenir. Birey hedeflere ulaşmışsa, yeni hedefler belirlenir; ulaşamamışsa nedenleri analiz edilerek gerekli değişiklikler yapılır.
BEP’in Önemi ve Yararları
BEP’in etkili şekilde uygulanması, hem özel gereksinimli bireyin hem de öğretmenin başarısı açısından büyük önem taşır. BEP’in yararları şu şekilde sıralanabilir:
Öğrencinin bireysel farklılıkları göz önünde bulundurularak eğitim almasını sağlar.
Eğitim sürecinde sistematik bir planlama yapmayı mümkün kılar.
Aile, öğretmen ve diğer paydaşlar arasında iş birliğini artırır.
Öğrencinin gelişiminin sürekli izlenmesine ve değerlendirilmesine olanak tanır.
Hedeflerin açık ve somut olması öğretmenin öğretim sürecini kolaylaştırır.
Öğrencinin özgüvenini ve motivasyonunu artırır.
Karşılaşılan Zorluklar
BEP hazırlama ve uygulama sürecinde çeşitli güçlüklerle karşılaşılabilir. Bu zorluklar arasında şunlar sayılabilir:
Öğretmenlerin BEP hazırlama konusunda yeterince donanımlı olmamaları
Zaman kısıtlılığı nedeniyle BEP’in yüzeysel hazırlanması
Ailelerin sürece yeterince dahil olmamaları
BEP hedeflerinin müfredata uygun şekilde yazılamaması
Yetersiz destek hizmetleri
Bu sorunların aşılabilmesi için öğretmenlerin hizmet içi eğitimlerle desteklenmesi, okul-aile iş birliğinin güçlendirilmesi ve özel eğitim alanında uzman personel sayısının artırılması gereklidir.
Sonuç
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP), özel eğitim sürecinde bireyin ihtiyaçlarına uygun, planlı ve sistematik bir öğretim sağlamanın en etkili yollarından biridir. Öğrencinin potansiyelini ortaya çıkarması, topluma katılımı ve yaşam kalitesinin artması için BEP’in özenle hazırlanması ve uygulanması büyük önem taşır. Bu sürecin tüm paydaşlar tarafından ciddiyetle yürütülmesi, özel eğitimde kalitenin artmasına doğrudan katkı sağlar. Öğrenci merkezli, bütüncül ve iş birliğine dayalı bir yaklaşım, BEP’in başarısını belirleyen en önemli faktörlerdendir.
Yorumlar
Yorum Gönder